2002’den önce traktörün ülkeye girişi daha doğrusu ise traktörün Osmanlı’dan günümüze yolculuğuna dair bir yazı bu…
İlk tarımsal makineleşme ve traktör kullanımı, 1860 yılı civarında, Anadolu’da faaliyet gösteren Avrupalı yabancı tarım üreticileri tarafından başlatılmıştır.
Özellikle İzmir ve çevresindeki İngiliz toprak sahipleri, buharlı makineleri tarımda kullanmışlardır.
Yani Osmanlı döneminde bile var olan traktör 2002’den önce yok sayılmıştır.
Fakat 19. yüzyıl sonlarında, savaşlar ve ekonomik krizler nedeniyle tarımda yoğun bir makineleşme yaşanmamıştır.
II. Dünya Savaşı sonrası, Marshall Planı çerçevesinde Türkiye, ABD’den Massey Harris marka traktörler
ve diğer tarım makineleri ithal eder. Bu, tarımsal üretimi arttırma ve tarımda mekanizasyonu teşvik etme
çabalarının bir parçasıdır.
Yine de bu tabloda 1914 yılındaki tarımda makineleşme verileri gösterilmektedir ve Leyla Şahin’in yok dediği makineler o zamanın modern tarım aletleri buharlı pulluklar, özellikle Adana bölgesinde
yoğun olarak kullanılmaktadır.
Cumhuriyet döneminde tarımda makineleşme, savaşlar ve ekonomik krizler sonrasında azalan iş gücü nedeniyle özendirilen bir politika haline gelir. Tarım Bakanlığı tarafından ithal edilen 221 traktörden
bazıları Atatürk Orman Çiftliği’nde kullanılmaya başlanır.
Bu tabloda Türkiye’de kullanılan traktör sayısı verilmektedir. 1983 ve öncesinde Türkiye topraklarında
562 bin 198 traktör üretimde yer almış ve sayılar git gide artmıştır.
2002 öncesine ait veriler de görseller de öncesinde traktörlerin olduğunu kanıtlamaya yetiyor… Peki ya 2002’den sonra düşen traktör satış rakamlarına ne diyecek Leyla Şahin.
2017’de 72 bini bulan traktör satış, 2019 da 19 bine geriliyor. Şahin bu tablolara ne der bilinmez ama o yanıtını vermeden üretime bir bakalım.
2002’den önce “traktör üretimi yoktu” diyen Şahin’in atladığı:
Uzel Traktör (1935)
Başak Traktör. (1944)
Türk Traktör (1955)
Bozok Traktör (1969)
Tümosan (1975)
Hema (1976)
Hattat Traktör (1998)
gibi firmalar bir bir sosyal medyada ona hatırlatılsa hatta bir çiftçimiz kendisine şöyle bir yanıt verse de,
bu firmalardan birisini anlatmadan geçmek olmaz.
1955 yılında kurulan Türk Traktör, Cumhuriyet’in her dönemine her yönetimine dokunuyor. Her birisiyle daha da büyüyerek devam ediyor yoluna.
Öyle ki 1924 yılında Atatürk’ün isteği üzerine kurulan uçak sanayi tüm bu süreçlerin sonunda pazarında lider bir traktör fabrikasına evriliyor.
İşte o fabrikanın hikayesi…
1924 yılında Atatürk’ün direktifleri ile savunma sanayinin en önemli kolu olan havacılık sektörünün temelini teşkil eden uçak fabrikasının kurulmasına karar verildi.
1928 yılında Kayseri Uçak Fabrikası, 1936 yılında ise özel teşebbüsle Nuri Demirağ Uçak Fabrikası kurulur.
1930’ların ortasında Avrupa’da büyük bir savaşın kaçınılmaz olduğu anlaşılır, Türkiye’de kendini savunmak için uçakların çok önemli olduğuna karar verir ve yerli uçak üretmek için çalışmalara başlar.
Kayseri Uçak Fabrikasında İngiliz lisansı altında 212 adet uçak üretilir.
1940 yılında 2. Dünya Savaşı’nın çıkması sonucu Ankara’da 14.000 metrekarelik alana Türk Hava Kurumu Etimesgut Uçak Fabrikası inşa edilir. Burada savaştan kaçan 35 Polonyalı mühendis istihdam edilir. Şirketin tasarladığı THK 13 planör uçak Paris fuarında sergilenir ve büyük ilgi görür.
1944 yılında Türk hava kurumu için eğitim uçakları üreten Nuri Demirağ Fabrikası anlaşılamayan nedenlerle THK’nın siparişleri iptal etmesi üzerine ilerleyen yıllarda kapanır.
1948 yılında uçak motoru fabrikası kurulur.
Fabrika için makineler İngiltere ve Amerika’dan ithal edilir.
İlk motorlar yerli ve İngiliz şirketinden ithal edilen parçalarla üretilmeye başlar.
1952 yılında THK’nın maddi zorluklar çekmesi üzerine 2 fabrika da Makine ve Kimya Endüstrisine devredilir.
2. Dünya Savaşı sonrası tüm ülkeler tarıma yönelmeye başladı ve bu durum tarımda makineleşmeyi
hızlandırdı.
1950’lerin başında Marshall yardımları ile Amerika’dan Türkiye’ye Massey Harris traktörleri getirilmiş ve çiftçiler arasında traktörlü üretim benimsenmeye başlanmıştı. Ancak yine de bu yardımlar yeterli değildi.
Bunun üzerine Makine Kimya Endüstrisi eski uçak fabrikasını traktör üretim fabrikasına dönüştürmeye karar verdi.
1954 yılında devletin de desteğiyle yurt dışındaki üreticilerden destek istenir. Ziraat Bankası ve Minepolis Molin arasında ön protokol imzalanır.
1955: Türk Traktör, Etimesgut Uçak Fabrikası’nı kullanarak faaliyete geçer ve 8 Mart’ta ilk traktörü üretir. Bu ilk model, 31 beygir gücünde UTSD modelidir.
1960: Yerli üretim oranı artırılarak 630 traktör üretilir ve satılır. Bu dönemde fabrikadaki tüm faaliyetler Türk personeller tarafından yürütülür.
1961: Yerli parça oranı %43’e çıkarılır. Ayrıca traktör üretiminin yanı sıra saman makinesi, yol silindiri ve pulluk üretimi de başlar.
1965: Şirketin ismi Türk Fiat olarak değiştirilir. Fiat 411 modelinin üretimine başlanır.
1973: Üretim kapasitesi artırılarak yılda 9500 traktör üretilir.
1977: TÜMOSAN’ın kurulmasıyla Türk traktör motorları Fiat lisansı altında dizel motor üreten TÜMOSAN’dan tedarik etmeye başlar.
1979: 25. yılını dolduran Türk Traktör, Pakistan’a 300 adet Türk Fiat 480 ihraç ederek ilk ihracatını gerçekleştirir.
1982: İran’a 5000 adet traktör ihraç edilir ve 16.000’den fazla traktör üretilir.
1992: Şirket tamamen özelleştirilir ve Koç Grubu’na devredilir.
1998: Koç Holding, New Holland ile yarı yarıya ortaklık kurar. Bu dönemde Türk Fiat markası New Holland olarak değiştirilir.
2000’ler: Yeni modeller geliştirilir ve üretim kapasitesi artırılır.
2014: Yeni Erenler fabrikası devreye girer ve üretim kapasitesi yıllık 50,000 adede çıkar.
Pazarda liderliğini sürdüren şirket 130 ülke ihracat yapmaya başlar.
Aynı zamanda Türk traktör ülkemizin traktör ihracatının yüzde doksanını tek başına gerçekleştirir.
